زخم تجاری سازی بر تن گنبدهای تاریخی مراغه

مراغه - ایرنا - گنبدهای تاریخی کبود و مدور مراغه نمادی از گذشته طلایی و پرشکوه خطه آذربایجان، با وجود زیبایی های چشم نواز معماری و کم نظیر خود، به دلیل قرارگرفتن در مرکز شهر و همجواری با املاک تجاری، در تیررس افرادی قرار گرفته که به بهانه تجاری سازی تیشه بر تاریخ این دیار می زنند.

این گنبدهای تاریخی به عنوان میراثی گرانبها و اثری بی بدیل از معماری اسلامی از عصر سلجوقی و ایلخانی در مراغه، شهر گنبدهای تاریخی ایران زمین خودنمایی کرده و به رغم بی مهری ها و کم توجهی ها، ذره ای از ارزش های دریاگونه این آثار کاسته نشده است.
گنبد کبود به عنوان یکی از شاهکارهای معماری اسلامی و یادگاری بی بدیل از دوره سلجوقی و ایلخانی با کاشی کاری ها و تزئینات منحصر به فرد خود، یادآور زیبایی های هنر مشرق زمین و الهام بخش آثار هنری عصر حاضر؛ در مرکز شهر تاریخی مراغه قرار گرفته و زیبایی چشم نواز خود را به رخ گردشگران داخلی و خارجی می کشد.
این گنبد تاریخی و زیبا با ساختاری به شکل منشور 10 وجهی دارای طاق نما و حاشیه ‌کاری و دندانه بوده و در بخش خارجی این بنا تزئیناتی به‌ صورت قطاربندی وجود دارد و فرم‌های هندسی و مقرنس کاری های آن، جلوه دیگر به این اثر ماندگار بخشیده است.
گنبد یا برج مدور نیز به عنوان اثری تاریخی هم بالین و در کنار گنبد زیبای کبود مراغه، با وجود سادگی های معماری خود، یادمانی از شکوه گذشته پر افتخار این خطه را به تصویر می کشد.
با وجود معماری ساده و برج گونه این اثر تاریخی، قاب ها، کتیبه ها و کاشی های فیروزه ای بکار رفته در آن حکایت از اثری هنری با زیبایی های خفته در خود دارد.
این دو برج و گنبد تاریخی به عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگران داخلی و خارجی در خطه پرگهر آذربایجان، در ایام نوروز و حتی در سردترین ایام سال پذیرای تاریخ شناسان و هنردوستان این مرز و بوم و سایر نقاط دنیاست.
این بناهای تاریخی در برهه هایی از عصر حاضر به بهانه توسعه، محلی برای توسعه تجاری و نه فرهنگی تبدیل شده و در حال حاضر در ضلع جنوبی این دو اثر مجتمعی تجاری در کمترین فاصله ممکن با این بناها توسط بخش خصوصی ساخته شده است و گودبرداری های اخیر برای تجاری سازی محوطه این دو بنا برای ساخت مجتمع های تجاری، موجودیت آنها را با خطر مواجه کرده است.
*** غبار بی مهری بر گنبدهای دوقلوی تاریخی مراغه
اکنون نیز با گذشت قرن ها و سال ها از خلق چنین آثار و میراث های فرهنگی و هنری، زخم بی توجهی نسبت به این آثار ماندگار هر از چند گاهی سرباز می کند.
در روزهای اخیر نیز حفاری های انجام شده در محوطه این برج های تاریخی به فاصله اندکی از این آثار تاریخی برای احداث مجتمع های تجاری، اعتراض تاریخ دوستان و عاشقان میراث فرهنگی این خطه را به دنبال داشته است.
حفاری ها و عملیات عمرانی انجام گرفته در محوطه این آثار تاریخی که با نگرانی های بسیاری از شهروندان و دوستداران میراث فرهنگی همراه بوده مسئولان را به تکاپو برای حل این مشکل و صیانت از این میراث گرانبهای تاریخی واداشته است.
دادستان عمومی و انقلاب مراغه با اشاره به وضعیت فعلی این آثار تاریخی گفت: با توجه به فعالیت های حفاری انجام شده در محوطه این برج ها، دستور توقف هرگونه فعالیت عمرانی در این مکان از سوی دستگاه قضائی صادر شده است.
علی دلداری افزود: بررسی های بیشتر در خصوص موضوع گودبرداری و فعالیت های عمرانی در محوطه این آثار تاریخی در قالب نشست های تخصصی و حقوقی با کارشناسان امر در حال انجام است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مراغه نیز گفت: با توجه به اهمیت و پیشینه تاریخی گنبدهای دوقلوی این شهرستان، با وجود صدور مجوز برای بهسازی محوطه این آثار توسط بخش خصوصی، فعالیت های عمرانی در این مکان متوقف شده است.
یعقوب طالبی افزود: بررسی های کارشناسی برای پیگیری حفاری های انجام شده در این محوطه با توجه به وجود برخی ابهامات و اختلاف نظرها در این خصوص ادامه دارد.
وی با اشاره به ارزش فرهنگی و گردشگری این بناهای تاریخی گفت: بر اساس آمار بیش از 15 هزار بازدید توسط گردشگران خارجی و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی از این بناها انجام شده و این نشانگر ظرفیت بالای گردشگری این دو اثر است.
احساس مسئولیت مسئولان شهری هرچند می تواند مرهمی بر زخم کهنه بی توجهی به میراث فرهنگی باشد و شاید هم نوش دارویی پس از مرگ سهراب، لیکن درمان این درد را باید در برنامه ریزی و تدوین طرح های مشخص، کارشناسی شده و کلان فرهنگی و اجتماعی و نیز تزریق بودجه و امکانات لازم برای این منظور، جستجو کرد.
شهرداری ها و دستگاه های متولی عمران شهری در کنار سازمان های حامی میراث فرهنگی، در قبال حفاظت از بافت های تاریخی و آثار ارزشمند مسئولیتی سنگین دارند، هرچند بار سنگین این مسئولیت را در سال های اخیر کمتر کسی بر دوش کشیده است.
برنامه ها و چشم اندازهای کلان و کارشناسی در خصوص حفاظت از میراث فرهنگی به عنوان یکی از رویکردهای دستگاه های متولی امر شهری و فرهنگی در شهر تاریخی چون مراغه به عنوان 10 شهر تاریخی ایران بوده، نیاز به بازنگری مجددی دارد تا امروز شاهد تیشه زدن بر پیکره میراث ارزشمند این خطه نباشیم.
با این تفاصیل، کم توجهی و بهره برداری غیراصولی از آثار ارزشمندی چون برج های دوگانه و تاریخی مراغه می تواند به نابودی میراث گذشتگان این خطه بیانجامد امری که در سال های اخیر شاهد تکرار آن شهرهای دیگر چون تبریز نیز هستیم و اگر اقدامی سریع در این موارد انجام نشود چه بسا شاهد پایان تلخ برای میراثمان باشیم.
به گزارش ایرنا، گنبد کبود از بناهای دوره سلجوقیان در منطقه مرکزی شهر مراغه بوده و تزیینات به ‌کار رفته در این بنا در مقایسه با سایر بناهای دوره سلجوقیان و ایلخانان مغول کم ‌نظیر است.
درباره زمان احداث گنبد کبود نظرات دیگری نیز وجود دارد عده‌ای آن‌ را مربوط به‌ زمان مغول دانسته و عده‌ ای تاریخ بنای برج را مربوط به قبل از هلاکوخان در دوره ایلخانی ذکر کرده‌ اند.
این اثر تاریخی در 15 دی سال 1310 هجری شمسی به شماره ثبت 135 در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.
برج مدور نیز از بناهای ساخته ‌شده در دوره سلجوقیان در شهر مراغه بوده که در فاصله ده متری شمال گنبد کبود در مرکز شهر مراغه قرار گرفته‌ است.
بر روی کتیبه برج به خط کوفی تاریخ احداث بنا سال 563 هجری نگاشته شده اما درباره نام بانی و مدفون داخل آن هیچ ‌گونه اطلاعی در دست نیست و مزاری کاملا ناشناخته‌ است.
این اثر تاریخی در 15 دی سال 1310 هجری شمس به شماره ثبت 136 در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.
شهرستان مراغه با حدود 515 اثر تاریخی و تپه های شناسایی شده جزو 10 شهر دارای بافت غنی تاریخی و فرهنگی در کشور محسوب می شود که حدود 300 اثر تاریخی آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.